In gesprek | 12 december 2023 | 5 minuten
Toezicht en governance in start-ups en scale-ups Sjaak Deckers, een doorgewinterde executive in MedTech en een visionair die bedrijven heeft helpen opzetten en laten groeien, staat aan het roer van het onderdeel over start-ups en scale-ups tijdens de NCD Academy leergang Governance Essentials. Hij deelt zijn diepgaande inzichten over het toezichthouden, de verschillende toezichthoudende rollen en de uitdagingen binnen governance. Wij spraken hem hierover.
Sjaak benadrukt dat governance steeds professioneler wordt door toenemende complexiteit, veranderende verwachtingen van stakeholders en de groeiende nadruk op risicobeheer, maatschappelijke verantwoordelijkheid en reputatiebescherming. Deze factoren stimuleren de behoefte aan effectievere bestuurlijke praktijken binnen organisaties. Hierdoor krijgt een Raad van Toezicht (RvT) en/of een Raad van Commissarissen (RvC) een steeds belangrijkere rol. Volgens Sjaak zijn er drie essentiële rollen voor toezichthouders. Ten eerste is er de toezichthoudende rol, waarbij het functioneren van de organisatie wordt bewaakt, regelgeving wordt nageleefd en strategische besluiten kritisch worden beoordeeld. Daarnaast fungeert de toezichthouder als werkgever van de directie, waarbij selectie, evaluatie, beloningsstructuren en de prestaties van het management worden gemonitord. Tot slot heeft de toezichthouder een adviserende rol, wat bij start-ups ook een coachende rol is. En naast deze rollen brengt een toezichthouder natuurlijk ook een uitgebreid netwerk met zich mee.
“De tering naar de nering zetten is essentieel”
Een van Sjaaks kernboodschappen is het belang van vroegtijdig toezicht door een Raad van Toezicht (RvT) of Raad van Commissarissen (RvC). Investeerders zijn veeleisend en richten zich vooral op rendement. Als toezichthouder draag je een wettelijke verantwoordelijkheid en handel je te allen tijde in het belang van de onderneming. Het is cruciaal om toezichthouders met diverse competenties te vinden, variërend van financiële expertise en branchekennis tot sterke relaties met de oprichters. Sjaak benadrukt het voorbeeld van Lightyear, de Nederlandse start-up die elektrische auto’s op zonne-energie wilde produceren voor duurzame mobiliteit. Ondanks veelbelovende technologieën ging het bedrijf begin 2023 failliet, mede door gebrek aan financieel toezicht. “Geld moet beschikbaar zijn voordat het uitgegeven wordt. De tering naar de nering zetten is essentieel.”
Wat mensen vaak vergeten is dat het veelt tijd kost om geld op te halen, geeft Sjaak aan. Een jaar is daar niks bij. Je kunt pas ontwikkelen als er geld is en een investeerder heeft geen haast. Die wil eerst zien dat je doet wat je belooft. “Mijn advies is, begin klein. Vertrouwen moet je verdienen. Haal eerste kleine investeringen binnen en laat zien dat je waarde creëert. Je inkomsten mogen dan onzeker zijn, je uitgaven zijn dit niet. En tegen toezichthouders is mijn boodschap: hoe eerder je maatregelen neemt, hoe minder drastisch ze zijn. Als toezichthouder is vooruitkijken het aller moeilijkste.” Een voorbeeld is een bedrijf wat net begint met verkopen met een jonge CEO die wel de potentie maar nog niet de ervaring heeft om een groeiend bedrijf in alle aspecten te leiden. Door er snel een ervaren VP of sales of CFO naast te zetten voorkom je en burnout en kun je hopelijk ook voorkomen dat je een jaar later afscheid moet nemen van de CEO. Aldus Sjaak.
Sjaak wijst op de complexiteit voor toezichthouders in het begeleiden van CEO’s door de verschillende bedrijfsfasen van een jong bedrijf. Start-ups doorlopen vaak meerdere fases in een sneltreinvaart, soms zelfs drie fases binnen twee jaar (bij SW of fintech) of drie fases binnen 10 jaar (bij medtech of pharma). Het merendeel van de oprichters/CEO’s is echter niet geschikt voor alle ontwikkelingsstadia van een bedrijf. Slechts een select aantal kan succesvol de reis van oprichter naar de volwassenheidsfase van een bedrijf voltooien. Als coachende toezichthouder brengt dit een uitdaging met zich mee: het voorbereiden van de founder/CEO op een nieuwe rol binnen de organisatie of zelfs het overwegen van afscheid nemen. Een cruciale taak hierbij is ervoor te zorgen dat het team meegroeit met de verschillende ontwikkelingsstadia van het bedrijf. Het is van groot belang dat toezichthouders van tevoren kunnen inschatten of een CEO coachbaar is en hoe groot diens ego is. De CEO moet bereid zijn om over zijn eigen schaduw heen te stappen en intrinsiek gemotiveerd zijn om het succes van het bedrijf te waarborgen, zelfs als dit betekent dat hij een andere rol moet aannemen of afscheid moet nemen. Het vinden van de juiste balans tussen deze verschillende rollen als toezichthouder is van groot belang, maar tevens een zeer uitdagende taak. Het vermogen om een CEO door deze transformaties te loodsen en tegelijkertijd de dynamiek en de groei van het bedrijf te waarborgen, vereist een delicate balans en uitzonderlijke vaardigheden van de toezichthouders.
Terugkomend op de opleiding benadrukt Sjaak dat ongeveer een derde van de deelnemers aan de Governance Essentials leergang enige ervaring heeft als toezichthouder of investeerder bij een startup/scaleup. De meerderheid van hen streeft echter naar een toekomstige rol als toezichthouder en zoekt concrete stappen om dit te bereiken. Vooral de opbouw van een effectieve board en de rol van de voorzitter zijn van groot belang. Zeker bij start-ups waar toezichthouders fungeren als coach van de CEO en in geval van nood de CEO zelfs moeten vervangen. Sjaak deelt graag zijn kennis als een van de inleiders bij de opleiding. Tijdens de leergang worden verschillende praktijkvoorbeelden besproken, zoals financiële tekorten, goed personeel vinden en andere uitdagingen bij groei. Belangrijk is de juiste focus op strategische beslissingen van het bedrijf, bijvoorbeeld de keuze om eerst in Amerika of eerst in een paar Europese landen de markt op te gaan. Ook de keuze voor de eerste product-marktcombinatie dient goed getest te worden, vaak wordt onder invloed van toezichthouders en meer diepgaande studie het eerste toepassingsgebied verlaten in ruil voor een minder voor de hand liggende maar beter passende toepassing. Bijvoorbeeld een bedrijf met oplosbare kunstvaatjes dat eerst in kransslagaders wilde gaan testen, maar later koos voor onderbenen omdat daarvoor een eenvoudigere en snellere studie voldoende was. Deze voorbeelden bieden inzichten voor (toekomstige) toezichthouders en zijn zeer relevant voor start-ups & scale-ups. Daarnaast onderstreept Sjaak het belang van het opbouwen van een waardevol netwerk van mededeelnemers en experts tijdens de opleiding. Het is duidelijk dat de rol van toezichthouders in de wereld van start-ups en scale-ups van onschatbare waarde is, waarbij ze een complexe en gevarieerde verantwoordelijkheid dragen in het waarborgen van succes en duurzame groei.
Meld u aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van relevante ontwikkelingen.
MijnNCD
