Maatschappelijke verwachtingen en de rol van de voorzitter

Toezicht staat meer dan ooit in de schijnwerpers, in een omgeving die steeds uitdagender wordt. De maatschappij verwacht meer van toezichthouders dan vroeger. We spraken met Trude Maas-de Brouwer over haar visie op ontwikkelingen in de wereld van toezicht. In het bijzonder spraken we over de rol van de voorzitter van een Raad van Commissarissen/Raad van Toezicht (RvC/RvT).

De rol van de voorzitter van een RvC/RvT

Trude: “Ik denk dat de voorzitter bij uitstek zich verantwoordelijk moet voelen en ook verantwoordelijk is voor de stijl waarin dingen gedaan. Zowel in relatie tot board (waar je toezicht op houdt) als binnen het team van toezichthouders. Ik geef ook advies aan mensen die als commissaris gevraagd worden. Commissarissen doen tegenwoordig ook hun ‘due diligence’ voordat ze toeslaan. Ik adviseer dan ook om te kijken wie de voorzitter is en of je goed met deze persoon zou kunnen samenwerken.”

De voorzitter speelt een belangrijke rol in de kwaliteit en de manier waarop toezicht wordt uitgevoerd.

“Wat misschien een ervaren en minder ervaren voorzitter van elkaar onderscheidt, is dat een ervaren voorzitter erop gericht is om een team productief te krijgen. Efficiënt te vergaderen, maar ook al het aanwezige talent te gebruiken. Dat is ook iets waar je ervaring in op moet doen,” aldus Trude.

Als het goed is hebben voorzitters die benoemd worden die ervaring al op kunnen doen op andere plekken.

Trude: “Er zijn uitstekende voorzitters van 30 en slechte voorzitters van 60. Het is niet echt aan leeftijd gebonden.”

Trude deelt met ons dat er en tijd was waarin CEO’s dachten dat ze ook een goede voorzitter van een Raad van Commissarissen zouden zijn. Daar is een grote valkuil: om hands-on te willen zijn. Het is wel belangrijk om betrokken en ‘op de bal’ te zijn, maar het is een andere rol dan dat je zelf bestuurder bent.

“Voor een ervaren bestuurder is het tegenwoordig belangrijk dat je niet altijd hetzelfde gereedschap gebruikt. Wendbaarheid is in veel situaties belangrijk, je moet dus niet ‘one trick pony’s’ hebben. Mensen die verschillende dingen gedaan hebben of hun eigen bedrijf gehad hebben. Die hebben de gelegenheid gehad om te oefenen,” aldus Trude.

Trude vertelt dat ze in haar carrière op een gegeven moment het initiatief heeft genomen om bij Raden van Toezicht aan te geven dat het belangrijk is om contact te hebben met alle lagen van de organisatie. In haar ervaring liggen oplossingen voor uitdagingen soms voor het oprapen. Maar je moet ze wel even willen oprapen. En mensen gelegenheid geven om ermee te komen.

Trude: “Ik heb bij de SER een alliantie opgericht, ‘De Driehoek’, ter bevordering van het overleg tussen bestuurder, toezichthouder en medezeggenschap. In dat soort ontwikkelingen speelt de voorzitter een rol.”

Stakeholdersveld veel verder ontwikkeld

Er zijn ook organisaties die anders zijn dan de klassieke onderneming met aandeelhouders, zoals woningcorporaties, onderwijs en zorginstellingen. Daar is het stakeholdersveld veel verder ontwikkeld en beter georganiseerd. Daar zul je toch ook iets mee moeten als toezichthouder. Daar moet je proactief in zijn en bedenken hoe je dat kan gebruiken.

Maatschappelijke thema’s komen dichterbij voor toezichthouders

Trude: “Ik ben toezichthouder geweest bij een bank. Dan had je mensen die tegen de wapenindustrie waren voor de deur staan, dat was het wel. De bottom-up beweging in de maatschappij is sterker geworden. Ik denk dat dat ook helemaal niet verkeerd is, integendeel. Het is een beetje zoeken naar de manier om daarmee om te gaan. Als je bij Tata Steel toezichthouder bent, zul je bijvoorbeeld over CO2 moeten nadenken, om een voor de hand liggende platitude te noemen.”

Wellicht is het krachtenveld van de toezichthouder niet complexer dan vroeger, maar we zijn ons wel meer bewust van de maatschappelijke thema’s die spelen. De maatschappij verwacht dat ook van toezichthouders, dat was vroeger misschien anders. Toezicht heeft meer een maatschappelijke rol gekregen en je hebt ook een rol naar de omgeving te vervullen wat dat betreft.

Als toezichthouder is het belangrijk om goed op de hoogte te zijn en te anticiperen op maatschappelijke ontwikkelingen.

“Er zijn commissarissen aansprakelijk gesteld voor bepaalde zaken. Ik snap dat mensen daardoor wat huiverig kunnen zijn om deze rol te vervullen. Er is wel wat gaande,” merkt Trude op.

Zelfreflectie en investeren in jezelf

Trude vertelt ook over het belang van zelfreflectie als toezichthouder: “Zelfreflectie is een noodzakelijke voorwaarde om dit werk goed te doen. Het is heel goed om in jezelf te investeren voordat je in een toezichthoudende rol stapt. Het lijkt me ook een goed idee om na een aantal jaren in een toezichthoudende rol met andere mensen van gedachten te wisselen die in dezelfde situatie zitten. Of om je in een specifiek gebied te verdiepen.

Het lijkt mij heel waardevol voor toezichthouders in de zorg om met elkaar te reflecteren. Die hebben waarschijnlijk veel gemeenschappelijk en kunnen ook veel van elkaar leren door verschillende perspectieven. Het is niet erg als je het niet met elkaar eens bent, het gesprek moet wel gevoerd worden.”

Relatie van toezichthouder met bestuurders en de organisatie

Wellicht is het nog belangrijker dan vroeger dat je goed weet wat de ‘core business’ is van de organisatie waar je toezicht op houdt. Dan kan je ook de goede vragen stellen.

Tijdens een opleiding, zoals bijvoorbeel de NCD Governance Chair, leer je onder andere wat goede vragen zijn en minder goede vragen om te stellen. Het stellen van goede vragen, daar kan je ook vaardig in worden. Als je daar eenmaal op gewezen bent, train je jezelf daar ook in door erop te letten hoe de benadering van andere mensen is.

Trude: “Er zijn tijden geweest dat toezichthouders redelijk afstandelijk konden blijven, maar ik denk niet dat de omgeving dat nu nog accepteert. Een board zou zulke toezichthouders ook niet moeten willen hebben. Ga een stapje verder door geregeld bij jezelf te verifiëren of je nog steeds goed weet wat de organisatie doet en wat er speelt.”

Verdiep je in de sector van je organisatie, volg de relevante nieuwsbrieven en lees belangrijk artikelen in bijvoorbeeld het Financieele Dagblad. Maak ook voldoende tijd voor een toezichthoudende rol. Als er een crisis is, vraagt de rol vaak meer tijd dan je van tevoren wellicht ingeschat hebt. Zorg dat je niet dichtgepland bent, want er komen momenten dat je meer tijd in je rol moet kunnen steken. Vaak is het de voorzitter die in actie moet komen in geval van crisis, of als er geworven moet worden voor bijvoorbeeld een nieuwe directeur.

Trude Maas-de Brouwer is al jaren topvrouw in het Nederlandse bedrijfsleven. Ze is één van de experts die de NCD opleiding Governance Chair verzorgt. Tijdens deze opleiding leer je de fijne kneepjes van het vak van voorzitter van een Raad van Commissarissen/Raad van Toezicht.

Op 10 oktober start de opleiding Governance Chair weer. Kijk hier voor meer informatie en inschrijven.